Leidraad voor het opstellen van een lokale omgevingsanalyse gezondheid en welzijn

Waarom een 'Leidraad voor het opstellen van een lokale omgevingsanalyse gezondheid en welzijn'?

Deze leidraad vertrekt vanuit een concrete behoefte die actoren in de gezondheids- en welzijnssector zelf hebben gesignaleerd: de behoefte om hun eigen werkingsgebied, het interventiekader en de verwachtingen van hun publiek beter te kunnen observeren, begrijpen en analyseren. Dit heeft op zijn beurt als doel om beter te kunnen reageren op de talrijke en complexe uitdagingen waarmee de sector wordt geconfronteerd.

Verschillende actoren in het Brusselse hebben zich in het interdisciplinaire netwerk Care in the City¹  verenigd. Dit in 2017 in het leven geroepen netwerk staat onder toezicht van perspective.brussels en streeft naar een betere integratie van welzijn en gezondheid in de stedelijke planning.

Daarom heeft het Observatorium voor Gezondheid en Welzijn van Brussel-Hoofdstad, in samenwerking met perspective.brussels en het Centrum voor Maatschappelijke Documentatie en Coördinatie (CDCS-CMDC) besloten om (steunend op een proces van co‑constructie) deze gids op te stellen.

Het uitvoeren van een omgevingsanalyse zou actoren in het veld in staat moeten stellen om de problemen te doorgronden die zich in hun dagelijkse werkzaamheden voordoen, opdat deze inzichten niet langer alleen voor ‘deskundigen’ bestemd zijn. Welzijns- en zorgactoren zijn de bevoorrechte getuigen van veranderingen, spanningen en opkomende behoeften. Deze inzichten combineren met bevindingen uit andere benaderingen moet garant staan voor een kwaliteitsvolle omgevingsanalyse.

Wat staat er in deze gids ?

Deze Leidraad voor het opstellen van een lokale omgevingsanalyse gezondheid en welzijn bevat zes complementaire katernen:

Het inleidend katern helpt de uitvoerders van de analyse de balans op te maken van zijn/haar/hun situatie alvorens het analyseproces op te starten en inventariseert de beschikbare hulpbronnen. Op het einde van het katern kan men een vragenlijst vinden die de uitvoerder(s) van de analyse op weg helpt.

Het katern cijfers en statistieken bespreekt enkele (vrij toegankelijke) vindplaatsen van gezondheids- en welzijnsstatistieken op gewestelijk, gemeentelijk en/of wijkniveau. Het katern geeft ook enkele adviezen voor het gebruik van deze bronnen en begeleidt je bij de selectie en synthese van statistische gegevens. Op het einde van het katern vind je enkele suggesties om op een correcte manier een aantal kwantitatieve gegevens te verzamelen.

Het katern kwalitatieve methoden stelt de praktische, methodologische en ethische richtlijnen voor m.b.t. een kwalitatieve benadering en bespreekt de verschillende stadia van het analyseproces. Je zal dit onderdeel waarschijnlijk lezen samen met het katern Cijfers en statistieken.

Het katern opmaak en verspreiding helpt je bij het plannen en verspreiden van je bevindingen. Verschillende potentiële verspreidingskanalen worden er voorgesteld.

Het katern van vaststellingen naar aanbevelingen en/of actiepistes gaat over de uitwerking en het opstellen van concrete actiepistes en aanbevelingen die na analyse nodig bleken. Het katern biedt ook methodologische en theoretische ondersteuning bij de prioritering van actiepistes.

In het katern co-constructie vind je een aantal theoretische en praktische richtlijnen die verduidelijken wat co-constructie precies inhoudt. Het gaat in op vragen als: Wat met de betrokkenheid van de verschillende stakeholders, bewoners of gebruikers van diensten? Wat met de opgestelde uitdagingen? Wat zijn de mogelijke pistes?

De 'Gids van Brusselse tools om een lokale omgevingsanalyse gezondheid en welzijn op te stellen' vormt een aanvullende 'gereedschapskist' bij deze leidraad. Het doel van deze gids is je op weg te helpen bij de methodologische aanpak en je enkele goede voorbeelden aan te reiken. De gids biedt zowel referenties van instrumenten die in Frankrijk en België zijn gepubliceerd (online beschikbaar) als inspirerende initiatieven die in Brussel al werden uitgerold. Ten slotte vestigt de gids de aandacht op een aantal organisaties die kosteloos ondersteuning bieden bij het opzetten en uitvoeren van omgevingsanalyses en geheel of gedeeltelijk in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest actief zijn.

Wie heeft de gids ontworpen?

Deze leidraad is het resultaat van een proces van co-constructie, uitgevoerd door een consortium van verschillende onderzoekscentra, verenigingen en instellingen uit de Brusselse gezondheids- en welzijnssector:

• het Centre de recherche de Bruxelles sur les inégalités sociales (Crébis);
• het Forum-Bruxelles contre les inégalités en het Conseil bruxellois de coordination sociopolitique (CBCS);
• de École de santé publique van de ULB, Centre de recherche interdisciplinaire en Approches sociales de la santé (CRISS);
• het Institut de gestion de l’environnement et de l’Aménagement du territoire (IGEAT) en het Réseau des études bruxelloises (EBxl), ULB;
• het Centre de diffusion de la culture sanitaire (CDCS asbl), ULB,;
• het Centre interdisciplinaire de recherche Travail, Etat et Société (Cirtes), UCLouvain.

Dit project werd dus vanuit een interdisciplinair perspectief uitgevoerd en verenigde daarom complementaire theoretische en methodologische expertises.

Om een instrument voor mensen in het veld op te stellen, dat rekening houdt met hun behoeften, verwachtingen en werkomstandigheden, heeft het consortium een ondersteuningsgroep (GPR) opgesteld. Die bestaat uit 21 medewerkers van verschillende verenigingen/instellingen met complementaire opdrachten binnen de Brusselse gezondheids- en welzijnssector². Hun bijdrage was van essentieel belang om de concrete vragen die mensen in het veld zich stellen aan te duiden en begeleidde het consortium stap voor stap bij de co-constructie van deze leidraad.

Deze gids werd in reële omstandigheden getest door vier partnertesters. Dit om de samenhang en de bruikbaarheid van het instrument op het terrein te testen.

¹ Dit netwerk bestaat uit: CDCS-CMDC; Observatorium voor Gezondheid en Welzijn; Kenniscentrum WWZ; Huis voor Gezondheid; Brusano; CBCS en wordt gecoördineerd door perspective.brussels – https://perspective.brussels/nl/stedelijke-uitdagingen/welzijn-en-gezon….

² Deze 21 beroepsrachten kwamen uit de volgende diensten: de OCMW's van Sint-Gillis en Vorst; SSM Le Méridien; Brusano; Maison BilobaHuis; Kenniscentrum WWZ vzw; asbl Aidants proches; Projet LAMA; ONE; SMES; Foyer du Sud; de Christelijke Mutualiteit; Straatverplegers; Febul; CAFA asbl; Medikuregem; Samenleven vzw; Foyer vzw – Interculturele Bemiddeling.